Nguồn gốc ra đời của chè đắng Cao Bằng
Cao Bằng, vùng đất biên viễn Đông Bắc Việt Nam, nơi núi non trùng điệp hòa quyện với mây trời, không chỉ là miền đất của những danh thắng kỳ vĩ mà còn là cái nôi của một thức uống mang đậm hồn cốt núi rừng – chè đắng. Chè đắng Cao Bằng, hay còn gọi là chè dây, không chỉ đơn thuần là một loại trà, mà còn là biểu tượng văn hóa, là câu chuyện về sự giao thoa giữa con người và thiên nhiên, giữa truyền thống và sự sống bền bỉ. Nguồn gốc ra đời của chè đắng gắn liền với lịch sử, văn hóa và đời sống của người dân bản địa, đặc biệt là các dân tộc Tày, Nùng, trong một hành trình dài đầy ý nghĩa.
Hình ảnh người nông dân hái chè đắng
Tương truyền, chè đắng Cao Bằng ra đời từ hàng trăm năm trước, khi người dân bản địa sinh sống giữa những cánh rừng nguyên sinh và núi đá vôi khắc nghiệt. Trong những ngày tháng khó khăn, khi nguồn thức ăn và thuốc men khan hiếm, người Tày, Nùng đã khám phá ra cây chè dây mọc hoang dã trên các triền đồi. Theo lời kể của các già làng, tổ tiên họ tình cờ phát hiện rằng lá cây chè, khi phơi khô và nấu nước, không chỉ mang vị đắng đặc trưng mà còn giúp cơ thể sảng khoái, giảm mệt mỏi và chữa lành những cơn đau bụng, mất ngủ. Từ đó, chè đắng trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống, được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, như một món quà quý giá từ đất trời.
Cây chè đắng, với tên khoa học là Ampelopsis cantoniensis, mọc tự nhiên ở những vùng đất cằn cỗi, nơi đất đai khô cằn và khí hậu khắc nghiệt. Điều kỳ diệu là, chính môi trường ấy lại nuôi dưỡng nên những cây chè khỏe mạnh, lá nhỏ, xanh mướt, chứa đựng tinh hoa của núi rừng. Người dân Cao Bằng tin rằng, chè đắng là biểu tượng của sự kiên cường, giống như chính con người nơi đây – dù sống trong điều kiện khó khăn, họ vẫn tìm thấy cách để vươn lên, để tạo nên những giá trị bền vững. Quá trình hái và chế biến chè đắng cũng mang đậm dấu ấn truyền thống: lá chè được hái vào sáng sớm, khi sương còn đọng, sau đó phơi khô dưới ánh nắng tự nhiên và sao tay trên chảo gang để giữ trọn hương vị.
hình ảnh sản phẩm của chè đắng Cao Bằng
Một câu chuyện dân gian khác kể rằng, chè đắng Cao Bằng ra đời từ lòng biết ơn của con người với thần linh. Tương truyền, trong một năm hạn hán, khi cây cối khô héo và dân làng rơi vào cảnh đói khát, một vị thần núi đã chỉ dẫn cho người dân tìm đến cây chè dây mọc giữa khe đá. Nước chè không chỉ giúp họ vượt qua cơn khát mà còn mang lại sức khỏe, giúp dân làng vượt qua khó khăn. Từ đó, chè đắng được xem như món quà của thần linh, và người dân thường dâng chén chè lên bàn thờ tổ tiên trong những dịp lễ Tết, như một cách tri ân đất trời.Trong đời sống văn hóa của người Tày, Nùng, chè đắng không chỉ là thức uống mà còn là cầu nối tình cảm. Trong những buổi tiếp khách, chén chè đắng được đặt lên bàn, mang theo lời chào thân thiện và sự hiếu khách. Hương vị đắng chát ban đầu, theo sau là vị ngọt hậu, như một triết lý sống: cuộc đời có thể khắc nghiệt, nhưng sau những khó khăn luôn là niềm hy vọng và sự dịu dàng. Chè đắng cũng xuất hiện trong các nghi lễ, từ cưới hỏi đến lễ hội Lồng Tồng, như một biểu tượng của sự gắn kết và bền vững.Về mặt khoa học, chè đắng Cao Bằng được nghiên cứu và chứng minh có nhiều lợi ích sức khỏe, từ việc hỗ trợ tiêu hóa, thanh nhiệt đến cung cấp chất chống oxy hóa. Điều này càng củng cố giá trị của chè đắng, biến nó không chỉ là một thức uống dân dã mà còn là một sản phẩm có tiềm năng kinh tế. Ngày nay, chè đắng Cao Bằng đã vượt ra khỏi biên giới địa phương, được đóng gói, thương mại hóa và xuất khẩu, nhưng vẫn giữ được sự mộc mạc và tinh khiết vốn có.
Nguồn gốc của chè đắng Cao Bằng là câu chuyện về sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên, về sự kiên trì và sáng tạo của người dân miền núi. Từ những cây chè hoang dã trên triền đồi, qua bàn tay chăm chút của người Tày, Nùng, chè đắng đã trở thành một biểu tượng văn hóa, một thức uống kể lại lịch sử và tâm hồn của vùng đất Cao Bằng. Uống một chén chè đắng, ta không chỉ thưởng thức hương vị mà còn cảm nhận được cả một di sản, một câu chuyện dài về đất và người, về sự sống và lòng biết ơn.
